Alles over Yule: De bekende én onbekende informatie.
Als je aan Yule denkt, denk je waarschijnlijk direct aan het Yule log (Yule blok), maar heb je je ooit afgevraagd waar het woord Yule eigenlijk vandaan komt? En of de ‘tradities’ die we nu hebben wel zo traditioneel zijn als we denken? In dit blog lees je de bekende en onbekende informatie, zoals wat kalk te maken heeft met het Yule log.
Laten we beginnen bij het begin. Is yule een feestdag?
Nee, het is eigenlijk een periode – en dan niet kerstavond en 1e en 2e kerstdag natuurlijk. Hoe is dat zo gekomen? Daar kom ik over een paar alinea’s op terug. Voor nu..
Onze Westerse samenleving neigt naar afbakening, duidelijkheid, maar vooral: snelheid!
Tegenwoordig worden feestperiodes daarom in “feestdagen” gepropt, maar dat is een logisch oorzaak-gevolg-gevalletje. We hebben immers minder tijd of zijn moeilijk in staat om die tijd te maken, thans, zo lijkt het. In de weinige tijd die we hebben pakken we de highlights eruit. De feestjes.
Wat, écht? Nee, lang niet altijd, jij maakt bijvoorbeeld tijd om dit Blog te lezen. Je verdiept je in de achtergrondinformatie..
Dat is iets wat door vele gezellige gourmet gangers niet meer belangrijk gevonden lijkt te worden, ook onder de pagans. Laat ik dat toelichten. Voor mij is een feestje namelijk niet ‘het doel’, maar slechts een gezellige bonus. Het gaat eigenlijk om een periode van reflectie, bezinning, rust, niet 1 dag, 3 dagen, maar een periode, zelfs 3 maanden (winter).
Een tijd van ‘het donkere’, stilte, ook in jezelf, het naar binnen keren. Wat we gelukkig wel hebben kunnen preserveren is dat het ook een tijd van verzoening, het goedmaken, je naasten liefhebben en koesteren. Wat ook weer samenhangt met werken aan jezelf. Waarna je (letterlijk en figuurlijk) weer kan zaaien om te oogsten.
De winterperiode heeft niets te maken met mooi ingepakte cadeautjes, maar alles met de seizoenen. De yule-dagen binnen die periode hebben dan weer te maken met de zonnewende. Om precies te zijn de december zonnewende.
De 21e is namelijk de kortste dag, een piekpunt. Het is de kortste dag van het jaar (m.u.v. 1 of soms 2 jaar voor het schrikkeljaar. De piek valt dan op de 22e.) Op veel plekken werd voor de yule-dagen 12 dagen aangehouden, zo kom je op “1 januari”, ofwel, het nieuwe jaar.
Toch werd het echte Yulefeest pas de 24e afgetrapt, Hoe komt dat? De 21e is de kortste dag, maar in de drie dagen daarna blijft de stand van de zon gelijk. Zo’n 3 dagen (ook wel solstice genoemd) vanaf de 24e wordt het weer steeds langer licht. En dat was (en is) een reden voor een feest. Een joelfeest!
De yule-feesten konden in tegenstelling tot de “kerstdagen” een behoorlijke tijd duren. In sommige gevallen bijna 2 weken zelfs. Dit was een feesttijd, zonder strikte kaders, waar meer geluisterd werd naar de elementen, het was een tijd om te drinken en heerlijk te eten. De beste dranken? Die werden alleen dan geserveerd. Openbaar dronkenschap voor twee weken lang? Check. Gelukkig hebben we niet alles overgenomen (of in ieder geval beperkt ;)).
De tijdsduur werd bepaald aan de hand van hoe lang een yule-blok brandde.
Een yuleblok was dus ook geen klein blokje zoals we hem nu vaak op Facebook voorbij zien komen, maar goed.. 2 weken feesten in je tuin rondom een groot brandend blok es of berk is misschien ook een beetje té 😉 Het waren dus ook geen blokjes hout in een haard, al zijn die natuurlijk wel gezellig om je rondom heen te warmen met je familie en vrienden.
Op andere plekken duurde het feest in vroegere tijden juist veel korter, zo’n 3 dagen. Of prachtig verwoord: “zolang de ale voorradig was”.
Nog wat andere leuke weetjes over het Yuleblok:
• Iets anders: Het yuleblok werd gebruikt voor waarzeggerij. Net als bij botten in vuur lezen, werd er gelet op de barsten die door de warmte ontstonden.
• Iets duisterder: The welsh keken of zij onthoofde schaduwen op de muur zagen, als dat iemand was dan zou diegene moeten / gaan sterven.
• Iets vrolijker: Er werd eten op bereid!
• Sommigen zien het yuleblok zelf als offer van warmte.
• Mensen gingen op het yuleblok staan terwijl het blok al op het vuur stond.
• Soms werden Yuleblokken versierd met evergreens, naaldbomen (oh, dennenboom?)
• Een andere traditie was touwtrekken met het yule blok, welke grappig genoeg uit iemand zijn tuin gehaald moest worden zonder dat diegene het wist.
• Op verschillende plekken in Schotland werden overgebleven stukjes van het Yuleblok door deelnemers bewaard onder het bed, in een amulet of bij zich ter bescherming.
• Een berk staat bekend vanwege zijn associatie met de dood, vandaar dat hij ook verbrand werd. Daarover meer in de alinea hieronder.
En tot slot het stukje over kalk.
In Schotland was de traditie de Cailleach Nollich (de goddelijke heks of voorouder vrouw) op het yuleblok te kalken. De eerste nacht van het Yule feest wordt daarom ook wel “mother night” genoemd. De plek rondom de gekalkte voorouder zou door de hitte wegbranden. Door de kalk zou de inhoudelijk vorm het langst overblijven (kalk blust). Er werd geloofd dat dit zou beschermen tegen de doden of liever gezegd ‘de dood’ tot het volgende jaar. Er werd geprobeerd om een restant van het yuleblok te bewaren om het volgende blok mee aan te steken. Op deze manier zou de bescherming voort blijven duren.
Verder werden er in verschillende culturen ook eten buitengezet voor de spirits, elven, enz om dezelfde reden, het met rust gelaten worden.
De herkomst van het woord Yule is niet 100% duidelijk maar lijkt afgeleid te zijn van Een of meerdere van onderstaande:
• In geschriften van de 6e/7e eeuw staat in de Gothische kalender dat november de eerste maand van de joeltijd is (Naubaimbair: fruma Jiuleis) je hoort het woord Yule er ook bijna in.
• Hjól (Oudnoors voor wiel) het woord voor cyclus (wende).
• Geol, gul, yole, geolu… Het woord voor geel in diverse talen en variaties erop (geel = zon)
• Ghel.. Indo-europees voor “schijnen” of Jeku “vrolijkheid”.
Ik zou nog veel dieper kunnen ingaan op hoe Odin en Freyr geëerd werden, maar dat ga ik hier niet doen. Wat wel duidelijk is, is dat er dus heel wat andere dingen gedaan werden door bewoners van Schotland, Noren en germanen dan de Nederlanders nu.
Door de opkomst van het Christendom werden echter steeds meer pagan rituelen verboden en/of samengevoegd met Christelijke feestdagen, zo ook met yule (in de jaren 900). Veel feestdagen zijn daarom ook gebaseerd op pagan rituelen, maar minus al het bloed en rituelen wat in sommige gevallen niet zo erg is 😉
Maar tegenwoordig zijn vrijwel alle feesten, net zoals Yule nu kerst is geworden, vooral… Tè commercieel. En dát is wel een beetje jammer.
Laten we positief afsluiten, verbinden voor we terugkeren naar stilte en reflectie. Welke leuke weetjes heb jij nog over Yule? Laat ze hieronder achter!